اسلام گرايي در اريتره

جنبش اسلام گرايي در اريتره وضعيتي منحصر به فرد دارد؛ زيرا صبغه قومي و ملي آن بسيار پر رنگ است و بخش هاي وسيعي از مردم اين كشور را تحت پوشش خود دارد. مسلمانان اريتره - به ويژه خارج نشينان - هيچ چاره اي جز ارتباط و اتصال با جريان اسلام گراي جنبش اين كشور ندارند؛ زيرا جنبش اسلام گراي اريتره بار زيادي از اين ملت درمانده را بر دوش ميكشد.
علت اين امر آن است كه اين جنبش، نوك پيكان دفاع از هويت اسلامي و عربي مسلمانان اريتره در مقابل تلاش هاي نظام سياسي براي تحميل زبان تجراني و دين مسيحيت را تشكيل مي دهد. اما جنبش اسلام گراي اين كشور نيز همانند ديگر جنبش هاي اسلام گرا در جهان عرب به دو جريان اصلي تقسيم و تجزيه شده است: جريان اخوان المسلمين و جريان سلفي و هر كدام از اين دو جريان نيز شاخه هايي دارند.
فعالان اسلام گرا در قالب برنامه اي متحد شدند كه در تاريخ معاصر اريتره به جنبش جهاد اسلامي اريتره معروف شده است. اين جنبش در سال 1978م با به هم پيوستن جريانهاي فكري اسلامي مختلف كه در انقلاب اريتره بر ضد نيروهاي اشغالگر اتيوپي فعاليت مي كردند، شكل گرفت و هدف از آن پافشاري بر مشاركت و سهيم بودن اسلام گرايان در اين انقلاب بوده است. پس از پيروزي انقلابي هاي اريتره و تحقق استقلال ملي و به دست آوردن آزادي در سال 1991م و انحصارگري جبهه ملي به رهبري اسياس افارقي در قبضه كردن دولت و قدرت، اخوان المسلمين بار ديگر به قالب جماعت خود بازگشتند و سلفي ها هم موجوديت حزبي خود را بازسازي و تثبيت كردند. بنابراين جنبش جهاد اسلامي اريتره به دو جريان منشعب شد :

1. حزب اسلامي عدالت و توسعه اريتره

اين حزب يكي از خطوط اصلي تداوم مجاهدت مسلمانان اريتره از قرنها پيش براي حفظ هويتشان و مقاومت در برابر هجوم فرهنگي ـ ديني كشيشان اتيوپيايي به شمار مي آيد. اين حزب را هم چنين بايد از ثمرات تلاش هاي حزب ارتباطات اسلامي (حزب الرابطه الاسلاميه) دانست.
رهبران اين حزب كه در جنبش جهان اسلامي اريتره فعاليت داشتند، در سال1998 هسته اوليه اين حزب را پديد آوردند و در اوت 1998 و پس از انشعابي كه جنبش جهاد اسلامي شاهد آن بود، بنا به سفارش كنگره، سوم جنبشي، نام جنبش اسلامي رهايي اريتره (حركه الخلاص الاسلامي الاريتري) را براي خود انتخاب كردند. اين حزب، حزبي اسلام گرا و در عين حال تكثر گرا است و به گفت و گو ميان اصحاب انديشه به عنوان ارزشي تمدن ساز باور دارد. بنا به آنچه كه در عهد نامه منتشر شده اين حزب آمده است، هدف و رسالت اين حزب آن است كه اريتره براي همه مردم اريتره باشد. اين حزب معتقد است جنبش آزادي بخش خلق اريتره به رهبري رئيس جمهور اسياس افارقي، ديدگاه هاي خويش را كه با همه مباني سياسي، فرهنگي و اجتماعي ملت اريتره منافات دارد، بر اين ملت تحميل كرده است و بايد به اين وضع پايان داده شود. اسلام و زبان و فرهنگ عربي و مسيحيت و زبان تجراني و ديگر لهجه هاي متداول در اين كشور، مؤلفه هاي اساسي هويت ملت اريتره هستند و انكار اين واقعيت تنها به خشونت و نا آرامي در اريتره مي انجامد. اين حزب براي دگرگوني وضع موجود از همه ابزارهاي مشروع متناسب با اوضاع، از جهاد مسلحانه تا فعاليت سياسي بهره مي گيرد.
اين حزب اكنون در داخل كشور، فعاليت جهادي انجام نمي دهد و عضو ائتلاف مخالفان است كه شامل 13 حزب ميشود و آديس آبابا را مقر خود قرار داده است. برجسته ترين رهبران حزب عدالت و توسعه عبارتند از شيخ ابومصعب (خليل محمد عامر) دبير كل و ابوماجد (حامد صالح التركي) و شيخ محمد اسماعيل عبده، كه اخيرآ در گذشته است.

2. جنبش اسلامي اصلاح اريتره

رهبران اين جنبش، پيش از تاسيس آن در جنبش جهاد اسلامي اريتره فعاليت داشتند و پس از انشعابات داخلي در آن جنبش، گرايش خود را به مكتب سلفي و تمايز خود را از اخواني ها كه تحت نام مستقلي فعاليت داشتند با اين عنوان ابراز كردند. جنبش اسلامي اصلاح اريتره در سال 2005 دچار انشعاب داخلي شد و شاخه اي از دل آن شكل گرفت كه نام حزب كنگره اسلامي (المؤتمر الاسلامي) را براي خود برگزيد. اين جنبش داراي فعاليت جهادي و مسلحانه در داخل اريتره است و شيوه فعاليت «جنگهاي چريكي» را پس از شكل گيري تحولات منطقه اي به نفع نظام حاكم در پيش گرفته است.
اين جنبش عضو فعال ائتلاف مخالفان سياسي در اريتره (متشكل از 13 حزب) است و آديس آبابا را مقر فعاليت خود قرار داده است.
فعاليتهاي اين جنبش در سه شاخه تنظيم شده است: شاخه جهادي، شاخه سياسي و شاخه خيريه و كمك به پناهندگان.

اهداف جنبش اسلامي اصلاح

چنان كه در اساسنامه اين جنبش آمده، هدف آن، تحقق بندگي خدا و رهايي انسان ها ازبندگي غير خدا به بندگي خدا و ساختن جامعه اي اسلامي و برخوردار از دين و دنيا در اريتره و تلاش براي ايجاد الگوهاي مبتني بر عدالت و هم زيستي با مسيحيان در دايره اريتره يكپارچه است. اين جنبش ميكوشد دولتي اسلامي را تشكيل دهد كه عدالت و امنيت و توسعه فراگير را در اريتره تحقق بخشد و اريتره را به محيط اسلامي و عربي و افريقايي اش پيوند دهد و همكاري و پيشرفت را در همه حوزه ها تحقق بخشد و به ايجاد آرامش در درياي سرخ و منطقه قرن افريقا و تامين منافع ملت اريتره در حوزه منطقه اي و بين المللي كمك كند.

اصول و برنامه ها

اين جنبش، اصل امربه معروف و نهي از منكر را با رعايت مراتب و اقتضائات و امكانات و حكمت مبناي خود قرار داده است. ترويج عدالت ميان مردم و كنار زدن همه اشكال تبعيض جاهلانه از ديگر مباني اين جنبش است. اين جنبش با حفظ التزام به اطاعت شرعي از رهبران، اصل شورا را اساس قدرت در همه سطوح رهبري مي داند. جنبش اصلاح معتقد به ضرورت برقراري روابطي برادرانه و ياري گرانه با همه مسلمانان جهان است و با ملت هاي مستضعف در حد توان خود همكاري ميكند. اين جنبش بنا به عادت همه جنبش هاي سلفي بر اصلاح عقيدتي و مبارزه با روش هاي انحرافي و خرافات تاكيد و تمركز دارد.
از ميان رهبران اين جنبش ميتوان از شيخ ابو سهيل (محمد احمد صالح) دبير كل و شيخ ابوشاكر (محمد طاهر شنقب) دبير كل ائتلاف مخالفان و شيخ ابوالحارث نام برد.

3. حزب كنگره اسلامي

اين حزب در تاريخ 26/3/2006 به وسيله برخي شخصيتهاي اسلام گراي اريتره كه در عرصه مبارزات ملي سياسي و تبليغي فعال بودند تشكيل شد. آنان با انشعاب از جنبش اسلامي اصلاح اين حزب را تاسيس كردند. اين حزب نيز در ائتلاف احزاب سيزده گانه مخالف عضويت دارد. نخستين كنگره اين حزب در سال 2007 برگزار و ديدگاه آن درباره همه حوزه هاي مرتبط به طور كامل ترسيم شد. اين حزب قصد دارد تشكيلاتي قوي، يكپارچه، پيشرو و فعال در داخل جامعه اريتره باشد. اين حزب، تشكيلاتي عمومي و به روي همه اريتره اي هايي كه به برنامه هاي آن اعتقاد دارند، باز است. اين حزب با آن كه فعاليت جهادي را مفيد مي شمرد، فاقد شاخه نظامي است و در مرحله كنوني اولويتي براي فعاليت جهادي مسلحانه قائل نيست.

اصول و برنامه هاي اصلي

اين حزب يازده اصل را به عنوان اصول و برنامه هاي اساسي خود تعريف كرده است كه عبارتند از:
1. اسلام به عنوان مؤلفه اساسي همه حوزههاي زندگي جامعه اريتري و شورا به عنوان اصل اساسي اسلامي در عرصه سياست و حكومت و جامعه.
2. عدالت به عنوان ارزشي ديني و انساني و ستوني مهم براي تحقق امنيت و آرامش و گسترش آزادي و برابري و همكاري در امور خير و وحدت و شفافيت و كرامت انساني و اصلاح اداري و برابري فرصتها .
3. برقراري روابط خارجي مبتني بر حسن همجواري و توسعه منافع مشترك و عدم دخالت در امور ديگران.
4. حراست از كيان خانواده.
5. رسيدگي به موارد خاص مانند بيوگان و يتيمان و آسيب ديدگان جنگ و خانواده شهدا و تثبيت فعاليت در حوزه امر به معروف و نهي از منكر و پذيرش ديگران.
6. پذيرش دو زبان عربي و تجراني به عنوان دو زبان رسمي در اريتره.
7. تحقق اقتصادي مبتني بر تعادل و خود كفايي.
8. حفظ حاكميت اريتره و تماميت ارضي آن بر اساس مرزهاي جغرافيايي تاريخي آن و ترويج روح تسامح و هم زيستي و وفاق ملي و همكاري با نيروهاي ملي براي تقويت و تثبيت وحدت ملي.
9. تلاش براي بر پايي دولتي معتقد به آزاديها و حقوق و مبتني بر تفكيك قوا.
10. يكپارچگي با محيط عربي، افريقايي و بين المللي.
11. در پيش گرفتن روش گام به گام در اصلاح وضعيت اريتره.
دبير كل حزب كنگره اسلامي، حسن محمد سلمان است كه از رهبران فعال و داراي تاثير سياسي و فكري و از بنيادگذاران جنبش جهاد اسلامي اريتره بوده است.
منبع: پگاه حوزه
/خ